'ನಾವು ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಮಾಡಬಹುದು': ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹದ ವಿರುದ್ಧ ಹೋರಾಡುವ ಭಾರತೀಯ ಬಾಲಕಿಯರ ಆಂದೋಲನ

 

17 ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಬೈರ್ವಾ  ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಒಪಲಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ,  ಸಾವಿರಾರು ಇತರರಿಗೆ ಸಹಾಯ ಮಾಡಲು ‘ಉದಯೋನ್ಮುಖ ರಾಜಸ್ಥಾನ್’ ಚಲನೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಲ್ಲದೆ  ಉಚಿತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಒತ್ತಾಯ ಆಡಳಿತದ  ಮೇಲೆ ತರಲಾಗುತ್ತಿದೆ.

 ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಬೈರ್ವಾ  ತನ್ನ ಕಾರ್ಯವನ್ನುಪ್ರಾರ೦ಭಿದ್ದು ತನ್ನ ಹಳ್ಳಿಯ ಕೆಲವು ಹುಡುಗಿಯರೊಂದಿಗೆ. ಈಗ ಈ  ಆಂದೋಲನವು ರಾಜ್ಯವ್ಯಾಪ್ತಿ ಗಳಿಸಿದೆ, ಅ೦ತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮೆಚ್ಚಿಗೆ  ಪಡೆದಿದೆ. ಈ ಲೇಖನ ಇ೦ಗ್ಲ೦ಡಿನ್ ದಿ ಗಾರ್ಡಿಯನ್  ಆನ್ ಲೈನ್ ಪತ್ರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟಿತ ವರದಿನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ.

 

ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ ಬೈರ್ವಾಳ ತ೦ದೆ-ತಾಯಿಯವರು ಅವಳಿಗೊಬ್ಬ ಗ೦ಡನನ್ನು   ಹುಡುಕಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಾಗ ಇವಳಿಗೆ ಇನ್ನೂ 15 ವರ್ಷ. ಶಾಲೆಗಳು ಮುಚ್ಚಿ ಕೆಲಸ ಬತ್ತಿ ಹೋಗಿದ್ದರಿಂದ ಕೊವಿಡ್ ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಚುರುಕುಗೊಳಿಸಿತು. ಅಕ್ಟೋಬರ್ 2020 ರ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಆಕೆಯ ಪೋಷಕರು ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಕರೌಲಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ತಮ್ಮ ರಾಮತ್ರಾ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ‘ಸೂಕ್ತ’ ಹುಡುಗನನ್ನು ಕ೦ಡು  ನಿಶ್ಚಯ ಮಾಡಿದರು.

ಆದರೆ ಈಗ 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸು ಸೇರಿದ್ದ  ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ    ಒಪ್ಪಲಿಲ್ಲ. “ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಹಳ್ಳಿಯ ಪ್ರತಿ ಕುಟುಂಬವು ತಮ್ಮ ಹುಡುಗಿಯರ ಮದುವೆ ನಡೆಸಲು ಉತ್ಸುಕರಾಗಿದ್ದರು. ಕಾರಣ ಇಷ್ಟೇ: ಮದುವೆಗೆ ಕಡಿಮೆ ಜನರನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಬೇಕಾಗಿದ್ದು, ಕಡಿಮೆ ಖರ್ಚುಗಳಿವೆ ,” ಎನ್ನುತ್ತಾಳೆ ಪ್ರಿಯಾ೦ಕಾ.  “ಆದರೆ ನಾನು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದೆ. ಮನೆಯಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ವಿರೋಧ - ನಿರಂತರ ಕಲಹಗಳು. ನಾನು ಅಂತಿಮವಾಗಿ ಓಡಿಹೋಗುವುದಾಗಿ ಬೆದರಿಕೆ ಹಾಕಿದೆ ; ನಾನು ಏನಾದರೂ ಕಠೋರ ಹೆಜ್ಜೆ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತೇನೆ  ಎಂಬ ಭಯದಿಂದ ನನ್ನ ಕುಟುಂಬ ವಿವಾಹ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟಿತು. ನನ್ನ ತಾಯಿ ನನಗೆ ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕೆಂದು ಮನವರಿಕೆ ಮಾಡಿಕೊಟ್ಟರು ಮತ್ತು ನಾನು ಕಾಲೇಜಿಗೆ ಸೇರಿಕೊಂಡೆ. ”

ಸಾಂಕ್ರಾಮಿಕ ರೋಗವು ಲಕ್ಷಾಂತರ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ಎ೦ದಿಗೂ ಶಾಲೆಗೆ ಮರಳದೆ ಮದುವೆಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸುವ ಅಪಾಯವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿದೆ.  ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಜೂನ್ ಮತ್ತು ಜುಲೈನಲ್ಲಿ ಲಾಕ್ ಡೌನ್ ಸಡಿಲಿಸಿದಾಗ  ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹದಲ್ಲಿ 17% ಹೆಚ್ಚಳ ಆಯಿತು ಎ೦ದು ವರದಿಯಾಗಿದೆ. (  ಚೈಲ್ಡ್ ಲೈನ್ ​​ಇಂಡಿಯಾ).

ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ, ಮೂವರು ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸಿಗಿ೦ತ  ಮೊದಲೇ (22 ರಿಂದ 24 ವಯಸ್ಸಿನ ಗು೦ಪಿನಲ್ಲಿ) ವಿವಾಹವಾದರು,   ಸರ್ಕಾರದ ಅಂಕಿಅ೦ಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ.

ಇತರ ಸಾವಿರಾರು ಹುಡುಗಿಯರು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ನನಗೆ ತಿಳಿದಿತ್ತು - ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ  ಮದುವೆಗೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. - ಪ್ರಿಯಾಂಕಾ 

 

 ದಲಿತ ಸಮಾಜಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಬೈರ್ವಾ ಈ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಧಿಕ್ಕರಿಸಿ ,   ಮುಂದೆ ಹೋಗಿ  ‘ರಾಜಸ್ಥಾನ್ ರೈಸಿಂಗ್’ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದಳು. ಈ ಗುಂಪು  ಉಚಿತ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಕ್ಕನ್ನು ಮತ್ತು ಉನ್ನತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನವನ್ನು ಕೋರಿತು. ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ, ಬಾಲಕಾರ್ಮಿಕ ಪದ್ಧತಿ ಮತ್ತು ಜಾತಿ ಮತ್ತು ಲಿಂಗಗಳ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ತಾರತಮ್ಯದಿಂದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪಡೆಯಬೇಕೆಂದು ಅವರು ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು.

 

"ನಾನು ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದೆ ಏಕೆಂದರೆ ಸಾವಿರಾರು ಇತರ ಹುಡುಗಿಯರು ಇದೇ ರೀತಿಯ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ -ಅ೦ದರೆ  ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹೊರಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟರು ಮತ್ತು ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಾಯದಲ್ಲೇ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ಒತ್ತಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟರು. 8 ನೇ ತರಗತಿ [ವಯಸ್ಸು 14] ರವರೆಗೆ ಶಿಕ್ಷಣವು ಮುಕ್ತವಾಗಿರಬೇಕು ಆದರೆ ಎಂದಿಗೂ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಶಾಲೆಗಳು 'ಅಭಿವೃದ್ಧಿ' ಶುಲ್ಕವನ್ನು ವಿಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅಂಚಿನಲ್ಲಿರುವ ಸಮುದಾಯಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಭರವಸೆ ನೀಡಿದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿವೇತನಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾಗಿ ಬರುವುದಿಲ್ಲ, ”ಎಂದು  ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ ಪ್ರಿಯಾ೦ಕಾ.

 "ನಾವು ಇತರ ಗ್ರಾಮಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದೇವೆ ಮತ್ತು ಸ್ಥಳೀಯ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಸಭೆಗಳನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದೇವೆ, ಹೆಚ್ಚಿನ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತೇವೆ ಮತ್ತು ಅವರ ಸಾಂವಿಧಾನಿಕ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಅವರಿಗೆ ಅರಿವು ಮೂಡಿಸಿದ್ದೇವೆ. ಹಳ್ಳಿಯ ಹಿರಿಯರು ಆಗಾಗ್ಗೆ ನಮ್ಮ ಬಗ್ಗೆ ಜಾಗರೂಕರಾಗಿದ್ದರು, ಅನೇಕರು ನಮ್ಮನ್ನು  ಪ್ರವೇಶಿಸಲಿಕ್ಕೆ ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ನಾವು ಹಿಂತಿರುಗುತ್ತಿದ್ದೆವು. ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ನಮ್ಮ ೧೦ ಬಾಲಿಕೆಯರ  ಗು೦ಪು  ೧೦೦ ಹುಡುಗಿಯರಿಗೇರಿತ್ತು.  "

 

ಮುಂದಿನ ಕೆಲವು ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರ ಸಂಖ್ಯೆ 1,200 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿದೆ.   ಈ ವರ್ಷದ ಮಾರ್ಚ್ ವೇಳೆಗೆ ಇದು  ಔಪಚಾರಿಕ ಮೈತ್ರಿಕೂಟವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಟ್ಟಿತು, ರಾಜ್ಯದಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತಷ್ಟು ಹರಡಿತು. ಲ್ಯಾಪ್ಟಾಪ್ ಮತ್ತು ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಲು ಕಲಿತು, ಶಿಕ್ಷಣ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು, ರಾಜಕೀಯ ಮುಖಂಡರು ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಿ  ತಮ್ಮ ಗುರಿಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು:   ಬಾಲಿಕೆಯರಿಗೆ   17 ರಿಂದ 18 ವರ್ಷ ವಯಸ್ಸು ತಲುಪುವ  ಅಥವಾ ೧೨ನೇ ತರಗತಿ ವರೆಗೆ ಉಚಿತ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ; ಜೊತೆಗೆ ಕನಿಷ್ಠ 5,000 ರೂ.  ಪ್ರತಿ ಶಾಲಾ ವರ್ಷದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಧನವನ್ನು,  ನೀಡಬೇಕು..

ಈ ಸ೦ಘದ ಬಾಲಿಕೆಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ವರವನ್ನು ಎತ್ತಿ ಬೀದಿಗಿಳಿದು, ಘೋಷಣೆಗಳನ್ನು
ಗೋಡೆಗಳ ಮೆಲೆ ಚಿತ್ರಿಸಿ , ಹುಡುಗಿಯರ ಉಚಿತ ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ  ಹೋರಾಟದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದರು.  ಅವರು ಹುಡುಗಿಯರ ವಿರುಧ್ಧ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಕುಟು೦ಬಗಳ ಒಳಗೆಯೂ   ತೋರಿಬರುವ ತಾರತಮ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಬರೆದರು,  ರಾಜಸ್ಥಾನದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ  ಅವರಿಗೆ ಇಮೇಲ್ ಮಾಡಿ,  ಅವರಿ೦ದ  ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಟಿಪ್ಪಣಿಯನ್ನು ಪಡೆದರು. “ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಸ್ಥರು ನಮ್ಮನ್ನು ಹುಚ್ಚು ಎಂದು ಕರೆದರು. ಆದರೆ ನಾವು ಸ್ಪಷ್ಟ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದೇವೆ, ರಾಜ್ಯದ ಎಲ್ಲಾ 33 ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲ ಹುಡುಗಿಯರನ್ನು ತಲುಪುವುದು ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ಕೋರುವುದು ”ಎನ್ನುತ್ತಾಳೆ ಪ್ರಿಯಾ೦ಕಾ.

 

“ನಾನು ಒ೦ದು ಸ್ವಯ೦ ಸೇವಾ ಸ೦ಸ್ಥೆಯಿ೦ದ  ನನ್ನ ಧ್ವನಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡೆ, ಅಲ್ಲಿ (ಮೇವಾತ್ ಇನ್ಸ್ಟಿಟ್ಯೂಟ್) ನನ್ನನ್ನು ಸಮಾನರೆ೦ದು  ಪರಿಗಣಿಸಲಾಯಿತು. ನಾನು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹ ಮತ್ತು ಹುಡುಗಿಯರ ಶಿಕ್ಷಣದ ಬಗ್ಗೆ ಸಭೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸಿದೆ. ಜಾಗೃತಿ ಮೂಡಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅಭಿಯಾನಗಳನ್ನು ಹೇಗೆ ನಡೆಸುವುದು ಇವನ್ನು ನಾನು ಕಲಿತಿದ್ದೇನೆ.”

ವಿನೀತ ಎ೦ಬ ಇನ್ನೊ೦ದು ಸದಸ್ಯೆ  “ನಮ್ಮ ಗುಂಪು ಮಧ್ಯಪ್ರವೇಶಿಸಿ ಹಲವಾರು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹಗಳನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಿದೆ. ನನ್ನ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ, ಗೋಕಲ್ಪುರದಲ್ಲಿ, ನನ್ನ ನೆರೆಯ ಸೈರಾ ಬಾನೊ, 16, ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಮದುವೆಯಾಗಲು ಹೊರಟಿದ್ದಾಗ, ನಾವು ಒಂದು ಗುಂಪನ್ನು ರಚಿಸಿ ಅವಳ ಕುಟುಂಬವು ಅದನ್ನು ರದ್ದುಗೊಳಿಸುವ ಭರವಸೆ ನೀಡುವವರೆಗೂ ಪ್ರತಿಭಟಿಸಲು ಅವರ ಮನೆಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೆವು.” ಬಾನೊ ಈಗ ರಾಜಸ್ಥಾನ್ ರೈಸಿಂಗ್ ಸದಸ್ಯೆ. 

 ಮಾರ್ಚ ತಿ೦ಗಳಲ್ಲಿ  ಸುಮಾರು 120 ಯುವತಿಯರು ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಸಭೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಕರ್ತರೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಮನೆಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಜೈಪುರಕ್ಕೆ ಪ್ರಯಾಣಿಸಿದರು . ಮೂರು ದಿನಗಳಲ್ಲಿ, ಅವರು ಲಿಂಗ ಆಧಾರಿತ ಅಡೆತಡೆಗಳನ್ನು ಮುರಿಯುವುದು ಮತ್ತು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ತರುವ ಬಗ್ಗೆ ಚರ್ಚಿಸಿದರು.

 

ಭಾರತದ ಕೋವಿಡ

“ನಮ್ಮ ಬೇಡಿಕೆಗಳು ಸಾಕಷ್ಟು ಮೂಲಭೂತವಾಗಿವೆ. ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿದರೆ, ನಾವು  ಮಕ್ಕಳು ಶಾಲೆ ಬಿಡುವದನ್ನು  ತಡೆಯಬಹುದು ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ತಡೆಯಬಹುದು ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ ” ಎನ್ನುತ್ತಾಳೆ ಒಬ್ಬ ಸದಸ್ಯೆ. (ಅವರ ಸಹೋದರಿ ಮೊದಲೇ ವಿವಾಹವಾದರು.)

 ಗ್ರಾಮದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥ ಅಭಿಷೇಕ್ ಬೈರ್ವಾ ಈ ಅಭಿಯಾನವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುವವರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. "ನಮ್ಮ ಹಳ್ಳಿಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಗೆ ಅವರ ಬೇಡಿಕೆಗಳು  ಅರ್ಥಪೂರ್ಣವೆನಿಸುತ್ತವೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶ ಅತ್ಯಂತ ಹಿಂದುಳಿದಿದೆ. ಹುಡುಗಿಯರು ತಮ್ಮ ಹಕ್ಕುಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಂತೆ, ಅವರ ಕುಟುಂಬಗಳೂ ಮುದೆ ಬರುತ್ತವೆ.  ಇದು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಳುವಳಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಾನು ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ, ”ಎಂದು ಅವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

 ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಮತ್ತು ಬಾಲ್ಯ ವಿವಾಹವನ್ನು ಸಮಾಜ ಹೇಗೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ,  ‘ಉದಯೋನ್ಮುಖ ರಾಜಸ್ಥಾನ್’ ಮೂಲಕ ಸ೦ಪೂರ್ಣವಾಗಿ  ಬದಲಾವಣೆಯಾಗುತ್ತಿದೆ. ವಿನೀತಾ ಮೀನಾ ಒಪ್ಪುತ್ತಾರೆ: “ಸಾಮೂಹಿಕ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ನಮಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ  ಮತ್ತು ಮನಸ್ಥೈರ್ಯ  ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈಗ ನಾವು ಯಾರಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಿಲ್ಲ. ನಾವು ಏನು ಬೇಕಾದರೂ ಮಾಡಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಧೈರ್ಯ ಬ೦ದಿದೆ.. ಈಗ ನಾನು ಹೆಚ್ಚು ಮುಕ್ತಳಾಗಿರುವ ಭಾವನೆ ನನಗಿದೆ. "